Zasady przygotowywania prac naukowych do druku
w czasopismach biomedycznych

Plik w formacie Word 6.0

Plik w formacie PDF

W 1978 r. mała grupa redaktorów periodyków ogólnomedycznych spotkała się nieformalnie w Vancouver, British Columbia, dla ustalenia ogólnych wytycznych dla formy manuskryptów dostarczanych do ich redakcji. Grupę nazwano Grupą z Vancouver. W 1979 r. opublikowano jej wymagania dotyczące pozycji bibliograficznych, opracowane przez National Library of Medicine, oraz inne wymagania. Grupa Vancouver powiększyła się i zmieniła nazwę na Międzynarodowy Komitet Redaktorów Periodyków Medycznych (ICMJE - International Committee of Medical Journal Editors), który spotyka się corocznie i stopniowo poszerza swoje zainteresowania.

Komitet opracował i wydał pięć wydań ujednoliconych wymagań przy przyjmowaniu manuskryptów przez periodyki biomedyczne. W ciągu tych lat pojawiły się problemy wykraczające poza przygotowywanie manuskryptów. Niektóre z nich rozwiązane zostały w Ujednoliconych Wymaganiach, inne omówiono w osobnych stwierdzeniach, z których każde opublikowano w jednym z periodyków naukowych.

Piąte wydanie z 1997 r. stanowi próbę reorganizacji i zmiany słownictwa wydania czwartego dla zwiększenia jasności i dla zajęcia stanowiska wobec zastrzeżeń co do praw, prywatności, opisów metod i innych zagadnień. Pełną treść Ujednoliconych Wymagań przy przyjmowaniu manuskryptów przez periodyki biomedyczne można odtwarzać dla celów edukacyjnych bez zysku, bez zwracania uwagi na prawa autorskie, a Komitet zachęca do rozdawnictwa tego materiału.

Periodyki zgadzające się stosować się do Ujednoliconych Wymagań (jest ich już ponad 500) proszone są podawać ten dokument z 1997 r. w swoich instrukcjach dla autorów.

Ważne jest podkreślenie, co implikują, a czego nie implikują te Ujednolicone Wymagania.

Ujednolicone Wymagania stanowią instrukcję dla autorów dotyczącą sposobu przygotowywania manuskryptów, ale nie są instrukcją dla redaktorów dotyczącą stylu publikowania (jednak wiele periodyków wykorzystało je w zakresie elementów swego stylu publikowania). W przebiegu publikowania periodyki mogą zmieniać przyjęte manuskrypty dla zgodności w szczegółach z ich stylem publikowania.

Instrukcje podawane w periodyku mogą zawierać wymagania specjalne przyjęte przez tę redakcję, np. liczbę odbitek pracy, język, w jakim można ogłaszać prace, długość artykułu i akceptowane skróty.

Oczekuje się, że periodyki akceptujące Wymagania podadzą w swych instrukcjach dla autorów, że ich wymagania są zgodne z Ujednoliconymi Wymaganiami przy przyjmowaniu manuskryptów przez periodyki biomedyczne, z podaniem jednej z już opublikowanych wersji.

Większość periodyków nie życzy sobie otrzymywania artykułów dotyczących prac, które były już przedmiotem doniesień, w których przedstawiono już znaczną część treści w innych periodykach, lub których treść zawarta jest w innym artykule już przedłożonym do publikacji lub już przyjętym gdzie indziej do druku lub do przedstawienia w elektronicznych środkach przekazu. Taka postawa nie wyłącza przyjęcia do publikacji pracy odrzuconej przez inną redakcję lub pełnej pracy nadesłanej po ogłoszeniu doniesienia wstępnego, abstraktu lub plakatu przedstawionego kolegom na spotkaniu czy zjeździe profesjonalnym. Nie wyłącza też rozważania przez redakcję periodyku publikacji pracy przedstawionej na zjeździe naukowym, ale nie ogłoszonej w całości w materiałach ze zjazdu lub podobnej publikacji. Doniesienia prasowe z planowanych spotkań nie będą traktowane jak złamanie tej zasady, jeżeli takie doniesienia nie będą rozszerzone o dodatkowe dane lub ilustracje względnie tabele.

Przedstawiając pracę autor zawsze powinien złożyć pełne oświadczenie redaktorowi dotyczące wszystkich przedłożeń pracy do publikacji oraz wcześniejszych doniesień, które mogłyby być uznane za publikacje dublowane lub nadmiernie rozszerzone dotyczące tego samego lub bardzo podobnego tematu. Autor powinien też zwrócić uwagę redakcji, jeżeli praca dotyczy zagadnień, na temat których ogłoszono już wcześniej doniesienia. W nowej pracy takie doniesienia powinny być wspomniane i umieszczone w pozycjach bibliograficznych. Kopie takich materiałów należy dołączyć do manuskryptu, aby pomóc redakcji w podjęciu decyzji w tej sprawie.

Publikowanie wtórne w tym samym lub innym języku, szczególnie w innym kraju, jest usprawiedliwione i może być korzystne, jeśli spełnione zostaną wszystkie wymienione niżej warunki:

1. Autorzy uzyskali aprobatę redaktorów obu periodyków, przy czym redaktor zamierzający publikować wtórnie musi dostać fotokopię, odbitkę lub manuskrypt wersji pierwotnej;
2. Priorytet publikacji pierwotnej jest respektowany przez co najmniej tygodniowy odstęp czasu (ewentualnie inny odstęp według ustalenia między redaktorami) między publikacją pierwotną a wtórną.
3. Artykuł we wtórnej wersji jest przeznaczony dla innej grupy czytelników; mogłaby wystarczyć skrócona wersja.
4. Wersja wtórna ma wiernie przedstawiać dane i ich interpretację z wersji pierwotnej.
5. Na stronie tytułowej wersji wtórnej ma się umieścić przypisek na dole strony wyjaśniający czytelnikom, specjalistom i agencjom zbierającym dokumentację, że artykuł ten był już opublikowany w całości lub częściowo i podać należy go jako pierwotne źródło. Odpowiedni przypisek u dołu strony może mieć treść: "Ten artykuł opiera się na badaniu opublikowanym po raz pierwszy w... (tytuł periodyku z pełnym brzmieniem tytułu pracy).

W opisach w druku nie wolno podawać informacji umożliwiających identyfikację pacjentów, fotografii i drzew genealogicznych, chyba że informacje takie są zasadniczo ważne dla celów naukowych, a pacjent (lub rodzice albo opiekunowie) udzielą pisemnej zgody po poinformowaniu ich o zamiarze publikacji. Zgoda po poinformowaniu wymaga w tym przypadku przedstawienia pacjentowi manuskryptu, który ma być ogłoszony.

Szczegóły umożliwiające identyfikację powinny być pominięte, jeżeli nie mają istotnego znaczenia, ale dane dotyczące pacjenta nigdy nie mogą być zmieniane lub fałszowane w próbie zachowania anonimowości. Trudno jest osiągnąć pełną anonimowość i w razie jakichkolwiek wątpliwości co do tego należy uzyskać zgodę po poinformowaniu. Na przykład maskowanie okolicy oczu pacjenta na fotografii nie jest wystarczające dla zachowania anonimowości.

WYMOGI DOTYCZĄCE MASZYNOPISU LUB SKŁADU KOMPUTEROWEGO PRACY

• Podwójny odstęp między wierszami we wszystkich częściach manuskryptu
• Każdą część pracy lub składnik zaczynać na nowej stronie.
• Zachować kolejność: strona tytułowa, abstrakt i słowa kluczowe, tekst, wyrazy podziękowania, piśmiennictwo, tabele (każda na osobnej stronie), podpisy do ilustracji.
• Ilustracje, bez naklejania, nie powinny być większe niż 203x254 mm (8x10 cali).
• Załączyć zezwolenie na reprodukowanie uprzednio publikowanego materiału lub na użycie ilustracji, które mogą pomóc w identyfikacji osób.
• Załączyć transfer praw autorskich lub inne dokumenty.
• Przedłożyć odpowiednią liczbę wymaganych kopii.
• Zachować kopie wszystkiego, co przedłożono.

Tekst artykułów zawierających wyniki obserwacji lub doświadczeń jest zwykle (ale nie koniecznie) podzielony na części z nagłówkami: wstęp, metody, wyniki i dyskusja. Dłuższe artykuły mogą wymagać dalszego podziału w obrębie tych części (szczególnie części: wyniki i dyskusja) dla większej jasności ich zawartości. Inne rodzaje artykułów, jak doniesienia o przypadkach, prace poglądowe i artykuły redakcyjne, mogą czasem potrzebować uzupełniających części. Autorzy powinni wyjaśnić to z danym periodykiem.

Manuskrypt powinien być napisany na maszynie lub wydrukowany na białym papierze 216x279 mm (8,5x11 cali) lub papierze ISO A4 212x297 mm z marginesami co najmniej 25 mm (1 cal). Pisane i drukowane mają być tylko na jednej stronie kartki. W całej pracy stosować podwójny odstęp między wierszami, również na stronie tytułowej, w abstrakcie, w podziękowaniach, piśmiennictwie, w tabelach i podpisach do tabel i rycin. Strony numerować kolejno zaczynając od strony tytułowej. Numer strony umieszczać w prawym górnym lub dolnym rogu każdej strony.

Niektóre periodyki wymagają od autora dostarczenia kopii w postaci elektronicznego przekazu (na dyskietce), przy czym mogą przyjmować różne odmiany formatów dyskietek lub plików (ASCI). Przy przekazywaniu dyskietki autorzy powinni:

1. upewnić się, że zawiera wydruk wersji artykułu;

2. na dyskietce powinna być ostatnia wersja manuskryptu;

3. podać należy wyraźnie nazwę pliku;

4. na dyskietce podać etykietę z formatem pliku i jego nazwą; .

5. podać informację o użytym sprzęcie komputerowym i oprogramowaniu.

Autorzy powinni sprawdzić v instrukcjach dla autorów, jakie formaty dyskietek są akceptowane, jakie są zasady nazewnictwa plików, jaka ilość kopii ma być przedłożona oraz inne szczegóły.

Strona tytułowa powinna zawierać: 1 ) tytuł artykułu, który powinien zwięźle informować o treści; 2) nazwiska, pod którymi znani są wszyscy autorzy, razem z najwyższymi tytułami naukowymi i przynależnością do instytucji naukowych; 3) nazwę klinik i instytucji, gdzie wykonano pracę;

4) zrzeczenie autorstwa (jeżeli takie było); 5) nazwisko i adres autora odpowiedzialnego za korespondencję dotyczącą manuskryptu; 6) nazwisko i adres autora, do którego należy zwracać się po odbitki, lub oświadczenie, że odbitek nie można dostać od autorów; 7) źródła pomocy w postaci grantów, wyposażenia, leków itp.; 8) krótki bieżący nagłówek lub przypis na dole strony zawierający nie więcej niż 40 znaków (licząc litery i odstępy między słowami) na dole strony tytułowej.

Wszystkie osoby podane jako autorzy powinni być kwalifikowani jako posiadacze autorstwa. Każdy autor powinien był wystarczająco brać udział w pracy, aby mógł przyjąć odpowiedzialność publiczną za jej treść.

Uznanie autorstwa powinno się opierać wyłącznie na istotnym wkładzie do: 1 ) koncepcji i zaplanowania lub analizy i interpretacji danych; 2) opracowaniu artykułu i jego krytycznej oceny w zakresie istotnej treści intelektualnej oraz 3) ostatecznej aprobacie wersji, która ma być opublikowana. Konieczne jest spełnienie wszystkich trzech warunków. Udział polegający wyłącznie na pomocy w zbieraniu funduszów lub zbieraniu danych nie uzasadnia autorstwa. Ogólne nadzorowanie pracy grupy badaczy nie jest wystarczające dla uznania autorstwa. Każda część artykułu odnosząca się krytycznie do głównych wniosków musi mieć co najmniej jednego autora odpowiedzialnego za nią.

Redaktorzy mogą prosić autorów o podanie, jaki był wkład każdego z nich, i taka informacja może być opublikowana.

Coraz więcej wieloośrodkowych prób klinicznych zawiera w nagłówku jako autora całą grupę. Wszyscy członkowie takiej grupy wymienieni jak autorzy, albo poniżej tytułu, tam gdzie umieszcza się nazwiska autorów albo w przypisku na dole strony, powinni całkowicie spełniać powyższe kryteria autorstwa. Członkowie grupy nie spełniający tych kryteriów powinni być umieszczani na liście, za ich zgodą, w punkcie "Podziękowania", lub w aneksie (patrz Podziękowania).

Kolejność wymieniania autorów powinna zależeć od decyzji całej grupy współautorów. Ponieważ kolejność wyznacza się różnie, jej znaczenie nie może być dokładnie ocenione, o ile nie podadzą tego sami autorzy. W dopisie na dole strony autorzy mogą wyjaśnić kolejność przyjętą przez nich, jeżeli zechcą. Decydując o tej kolejności autorzy powinni wiedzieć, że wiele periodyków ogranicza liczbę autorów w spisie treści i że Narodowa Biblioteka Medyczna USA (U.S. National Library of Medicine) umieszcza na listach MEDLINE tylko pierwszych 24 oraz ostatniego autora, jeżeli jest ich ponad 25.

Druga strona powinna zawierać abstrakt (nie więcej niż 150 słów przy abstrakcie nie zawierającym szczegółów i 250 słów dla abstraktu zawierającego szczegóły). Abstrakt powinien podać cel badania lub próby, podstawowe procedury (wybór badanych osób lub zwierząt doświadczalnych, metody obserwacji lub analizy), główne wyniki (z podaniem istotnych danych i ich statystycznego znaczenia, o ile to możliwe) oraz główne wnioski. Należy podkreślić nowe i ważne aspekty badania lub obserwacji.

Pod abstraktem autorzy powinni podać jako słowa kluczowe, z zaznaczeniem, że o nie chodzi, 3 do 10 słów lub krótkich zdań, które pomogą indeksującym osobom w krzyżowym indeksowaniu artykułu. Słowa takie mogą być opublikowane razem z abstraktem. Należy przy tym używać terminologii z Nagłówków Tematów Medycznych (Medical Subject Headings (MeSH), zamieszczanych w listach w Index Medicus. Jeżeli brak jest odpowiednich terminów z MeSH dla nazw ostatnio wprowadzonych, to można użyć obecnych terminów.

Podać cel artykułu i podsumować uzasadnienie wykonania badania lub obserwacji. Podać tylko źródła z piśmiennictwa ściśle dotyczące tematu, bez włączenia danych lub wniosków z obecnego doniesienia.

Opisać należy dobór osób lub zwierząt doświadczalnych do obserwacji lub eksperymentów, włącznie z grupą kontrolną. Opis powinien być łatwo zrozumiały. Podać w nim należy wiek, płeć i ważne cechy charakterystyczne ludzi i zwierząt. Określenie i wskazywanie istotności rasy czy przynależności etnicznej są wątpliwej wartości. Autorzy winni być szczególnie ostrożni przy stosowaniu takich kategorii pojęciowych.

Podać należy opis metod, aparatury (podając nazwę producenta i jego adres w nawiasach) oraz postępowania w wystarczająco szczegółowy sposób, aby inni autorzy mogli powtórzyć badanie uzyskując podobne wyniki. Wymienić źródła z piśmiennictwa w przypadku ogólnie przyjętych metod, włącznie z metodami statystycznymi (patrz niżej), a w przypadku metod wprawdzie opublikowanych, ale jeszcze mało znanych podać źródło z piśmiennictwa i krótki opis metody; opisać metody nowe lub dawniejsze znaczenie zmodyfikowane, z podaniem przyczyny ich użycia i z oceną ich ograniczeń. Podać dokładnie wszystkie leki i związki chemiczne używane w pracy, włącznie z podaniem ich nazw rodzajowych, dawek i dróg stosowania.

Doniesienia o klinicznych próbach z losowym doborem przypadków powinny przedstawić informację o wszystkich głównych elementach badania, włącznie z protokołem (populacja badania, interwencjami lub narażeniem na działanie, wynikiem leczenia oraz uzasadnieniem celowości analizy statystycznej), wskazaniem interwencji i sposobu przydzielania do niej (metody przydzielania losowego, ukrycie przydziału do grup leczonych) oraz metodę maskowania (zaślepiania).

Autorzy przesyłający prace przeglądowe powinni do nich dołączać część opisującą metodę użytą do uzyskiwania danych, ich wyboru, wyciągania i syntetyzowania. Metody te powinny być podsumowane także w abstrakcie.

Opisując doświadczenia na ludziach podać należy, czy zastosowane postępowanie było zgodne ze standardami etycznymi ustanowionymi przez odpowiedni komitet odpowiedzialny za doświadczenia na ludziach (miejscowy w danym ośrodku lub regionalny) i zgodne z Deklaracją z Helsinek z 1975 r. zrewidowaną w 1983 r. Nie wolno używać nazwisk pacjentów, inicjałów lub numerów szpitalnych (numer historii choroby itp.), szczególnie na ilustracjach. Przy omawianiu doświadczeń na zwierzętach podać, czy przestrzegano wytycznych danego ośrodka lub krajowej rady badań, albo innych krajowych postanowień prawnych dotyczących opieki nad zwierzętami laboratoryjnymi i ich wykorzystywania.

Opisać metody statystyczne w wystarczająco szczegółowy sposób, aby znający się na tym czytelnik, mający dostęp do oryginalnych danych, mógł zweryfikować podane wyniki. Jeżeli to możliwe, podać wyniki ilościowo i przedstawić je z odpowiednimi wskaźnikami błędu pomiaru lub niepewności (jak przedziały ufności). Unikać należy polegania wyłącznie na sprawdzaniu hipotezy statystycznie, jak np. używania wartości "p", która nie daje ważnych informacji statystycznych. Omówić kwalifikacje pacjentów wybranych do doświadczenia z punktu widzenia ich przydatności do tego. Podać szczegóły losowego doboru. Opisać metody użyte do zaślepiania obserwacji i korzyść z nich odniesioną. Podać powikłania leczenia. Podać ilość obserwacji oraz ilość osób utraconych w czasie obserwacji (wycofanie się z niej). Przy podawaniu źródeł z piśmiennictwa dotyczących planowania badania należy wymieniać prace standardowe (z podaniem stron), a raczej pomijać prace, w których opisano pierwszy raz plan lub metody. Wymienić użyte programy komputerowe powszechnie stosowane. Ogólny opis metod należy umieścić w rozdziale "Metody". Kiedy dane są podsumowywane w rozdziale "Wyniki", podać metody statystyczne zastosowane do ich analizy. Ograniczać tabele i ryciny do potrzebnych w wyjaśnianiu stwierdzeń wymienianych w pracy i do oceny ich znaczenia wspierającego poglądy autorów. Jako alternatywę dla tabel z wielu hasłami używać raczej wykresów, nie dublować danych w tabelach i w rycinach. Unikać używania technicznej terminologii w statystyce w sposób nietechniczny, np. "losowość" (co ma oznaczać urządzenie randomizujące), "normalny", "znamienny", "korelacje" i "próbka". Opisać terminy statystyczne, skróty i większość symboli.

Wyniki przedstawić w kolejności logicznej w tekście, tabelach i ilustracjach. W tekście nie powtarzać danych przedstawionych w tabelach i na ilustracjach, podkreślić i podsumować tylko ważne obserwacje.

Podkreślić należy nowe i ważne aspekty badania i wynikające z nich wnioski. Nie powtarzać szczegółowo danych lub innych materiałów przedstawionych w rozdziałach "Wstęp" i "Wyniki". Natomiast do dyskusji włączyć należy implikacje uzyskanych wyników oraz ich ograniczenia, włącznie z implikacjami dla przyszłych badań. Porównać obserwacje z innymi zbliżonymi badaniami.

Powiązać wnioski z celami badania, ale unikając niedostatecznie uzasadnionych stwierdzeń i wniosków nie wspieranych przez dane. W szczególności autorzy powinni unikać stwierdzeń dotyczących korzyści ekonomicznych i kosztów, chyba że manuskrypt zawiera dane i analizy ekonomiczne. Unikać ogłaszania priorytetu swoich badań i wzmiankowania badań, które jeszcze nie zostały ukończone. W uzasadnionych sytuacjach wysunąć nowe hipotezy, ale w jasny sposób podkreślić ich nowość. Można włączyć zalecenia, jeżeli jest to odpowiednie.

W odpowiednim miejscu w artykule (przypisek u dołu strony tytułowej lub załącznik do tekstu; patrz wymagania danego periodyku) jedną lub więcej oświadczeń powinno określić: 1) wkłady do pracy, które zasługują na uznanie, ale nie uzasadniają włączenia do autorstwa, np. ogólna pomoc uzyskana od katedry klinicznej; 2) podziękowanie za pomoc techniczną; 3) podziękowanie za pomoc finansową i materialną, przy czym wymienić należy rodzaj pomocy; 4) związki mogące powodować konflikt interesów (patrz Konflikt interesów).

Można wymienić osoby, które wniosły wkład intelektualny do pracy, ale wkład ten nie uzasadnia włączenia ich do autorów; można też opisać ich funkcję lub wkład, np. "doradca naukowy", "krytyczna ocena projektu badania", "zbieranie danych" lub "udział w próbie klinicznej". Takie osoby muszą się zgodzić na ich wymienienie. Autorzy są odpowiedzialni za otrzymanie zgody na piśmie od osób wymienionych po nazwisku w tym punkcie, ponieważ czytelnicy mogą wnioskować, że wspierały one uzyskane dane i wnioski.

Pomoc techniczna powinna być wymieniona osobno od podziękowań za inne wkłady i pomoc.

Pozycje piśmiennictwa powinny otrzymywać kolejne numery w tej kolejności, w jakiej wymieniane są w tekście. Numery te podawać należy cyframi arabskimi w nawiasach w tekście, tabelach i podpisach pod ryciny. Pozycje piśmiennictwa podawane tylko w tabelach czy podpisach pod ryciny powinny być numerowane zgodnie z kolejnością ich pierwszego wymienienia w tekście danej tabeli czy ryciny.

Stosować należy sposób przedstawiony w poniższych przykładach, oparty na zasadach przyjętych w National Library of Medicine w Index Medicus. Tytuły periodyków powinny być skracane zgodnie ze sposobem przyjętym w Index Medicus. W tym celu należy to sprawdzić w List of Journals Indexed in Index Medicus (Wykaz czasopism (pełne tytuły i skróty) zamieszczanych w Index Medicus).